PingBit - Akıllı Sağlık Çözümleri
Asthma: Tanı, Belirti ve Tedavisi
Astım
Astım, klinik olarak tekrar eden nöbetler halinde gelişen nefes darlığı, öksürük ve hışıltılı solunum, göğüste sıkışma hissi ile seyreden bir hastalıktır. Astımda hava yollarının kronik inflamasyonu sonucunda hava yolu darlıkları gelişmektedir. Bu hava yolu darlığı ve hava akımı kısıtlanmasına (bronş spazmına) sebep olur. Oluşan bronş inflamasyonu genelde geri dönüşümlüdür, ancak tedavi edilmeyen olgularda kronik bronş inflamasyonu sonucu kalıcı bronş darlıkları gelişebilir. Kronik inflamasyon, özellikle gece ya da sabahın erken saatlerinde ortaya çıkan tekrarlayıcı hırıltılı solunum, nefes darlığı, göğüste sıkışma hissi ve öksürük ataklarına neden olan hava yolu aşırı duyarlılığı ile ilişkilidir. Bu ataklar kendiliğinden veya tedavi ile geri dönüşlü, değişken bir hava yolu spazmı ile seyreder. Astım hastalarında kronik ve ağır olguların klinik yakınmaları ile hastalığın ağırlığı arasında genelde zayıf bir ilişki vardır. Bu nedenle objektif ölçüm yöntemleri astımın tanı ve izlenmesinde önem kazanmaktadır. Astımın dünyada yaklaşık 300 milyon kişiyi etkilediği düşünülmektedir. Astım prevelansı farklı ülkelerde %1-18 arasında değişken bulunmuştur. Astımdan dolayı dünyada yılda yaklaşık 250.000 kişinin öldüğü tahmin edilmektedir. Ülkemizde nüfusun yaklaşık 3,5 milyonu astım tanısı ile izlenmekte ve tedavi edilmektedir. Astım hastalığı toplumu sadece ekonomik anlamda değil sosyal anlamda da etkilemektedir. Tüm dünyada önemli bir okul ve iş gücü kaybı nedenidir. Bu nedenle astımın topluma maliyeti hesaplanırken hastane ve tedavi giderleri ile birlikte astıma bağlı erken ölümler, hasta ve hasta yakınlarının iş gücü kaybı da göz önüne alınmalıdır. Öksürük, nefes darlığı, göğüste baskı hissi ve hırıltılı-hışıltılı solunum en sık görülen belirtiler olup, tekrarlayıcı özelliktedir. Bireye göre değişen bazı unsurlar belirtilerin ortaya çıkmasını tetikler. Belirtiler mevsimsel ya da maruziyete bağlı değişken olabilir. Astım hastalığını ortaya çıkarabilecek, tanısal bir kan tetkiki yoktur. Röntgen bulguları genellikle normaldir. Öykü ve klinik özelliklere göre astım düşünülen hastada ilaçlı-ilaçsız yapılan solunum fonksiyon testleri (SFT) tanıya yardımcı en önemli laboratuar yöntemidir. SFT ile hava yolu kısıtlanması gösterilir. Bunun yanı sıra, astım ağırlığını değerlendirmek, astım klinik tiplerini belirlemek, patogenezi aydınlatmak ve tedavi etkilerini değerlendirmek ve takip etmek amacıyla SFT uygulanır. Hava yolundaki kısıtlanma, zaman içinde değişkenlik gösterebilir. Değişkenlik bir günün içinde olabileceği gibi, günler, aylar veya mevsimler arasında da olabilir. Bu nedenle değişkenlik astım kontrol değerlendirmesinin önemli bölümünü oluşturur. Astımda gün içi değişkenliğin değerlendirilmesi amacıyla tanı ve izlemde hastanın kendisi tarafından yapılabilen Peak Expiratory Flow (PEF)=Tepe ekspiratuar akım ölçümü kullanılmaktadır. PEF ölçümü astım tanısının doğrulanması ve takibinde, tedavi izleminde yardımcı pratik bir test olarak kabul edilmektedir. PEFmetre ölçümü efora bağımlı olmakla birlikte, koopere bir hastada tekrarlanabilirliği yüksektir. Ancak PEF büyük oranda büyük hava yollarındaki akışı yansıttığından, %30-50 hastada %10-20 oranında FEV1 değerlerinden düşük sonuçlara elde edilir. Spirometrenin olmadığı yerlerde bronkodilatör yanıtın ölçümü amacıyla PEFmetre ile yapılan ölçümler kullanılabilir. Evde PEF takibini düzenli yapan ve buna göre tedavisini ayarlayan hastaların daha az ve daha uygun ilaç kullandığı görülmüştür. Astımlı hastaların etkili bir şekilde tedavi edilebilmeleri için takip eden doktorla iyi bir işbirliği içinde olması gerekir. Bu işbirliğinin amacı, hastanın doktoru rehberliğinde kendi durumunu kontrol edebilmesi, ve kendi kendini tedavi edebilme konusunda beceri kazanmasını sağlamaktır. Bu süreçte hastaya özgü tedavinin belirlenmesi, hastanın kendi astım kontrol düzeyini periyodik olarak izlemesi, PEF sonucuna göre tedavisini değiştirebilmelerini hedeflemektedir. Ancak verilen eğitime rağmen astım kontrolü %60 düzeylerinde sağlanabilmektedir. Bu noktada hastanın ilaçlarını düzenli ve etkin kullanmaması ya da kontrol amaçlı yapması beklenen PEF ölçümleri ile ilgili aksamalar ya da hatalı ölçümler gelişebilmektedir. Hatalı ölçümlerin en önemli nedeni, atak geçiren hastaların bronş spazmı nedeniyle PEF ve SFT manevrasını yapacak inspiratuar ve ekspiratuar güce sahip olmamasıdır. Bu noktada yardımcı testlere gereksinim doğmaktadır. Astım kontrolü bozulan hastalar her zaman hekime erişme olanağına sahip değildir. Bu nedenle muayene olanağı olmayan hastaların tedavisi, PEF metre ölçümleri ve astım kontrol anketi sonuçlarına göre hekim tarafından belirlenmektedir. 2015 GINA (The Global Initiative for Asthma) raporuna göre, SFT ve PEF ölçümünün yapılamadığı durumda, hastanın astım kontrol anketi öykü ve fizik muayene bulguları ile değerlendirilmesi gerektiği belirtilmektedir. Mevcut parametreleri destekleyecek alternatif tanı ve takip yöntemlerinin gerekliliği vurgulanmaktadır.
Uzaktan Akustik Tabanlı Astım Takibi Karar ve Destek Sistemi projemizde, astım kontrol seviyesini yükseltmek, hastaya özgü tedavinin belirlenmesini kolaylaştırmak, SFT ölçümlerinin laboratuvarda uygulanabilen testler olması ve PEF ölçümlerinin gün içerisinde sınırlı sayılarda uygulanmasından dolayı oluşan kısıtlamaları ortadan kaldırmak ve hastaya bağlı ölçüm aksamaları ile hatalı ölçümleri engellemek hedeflenmektedir. Bu amaçla, efor gerektirmeyen ve sürekli ölçüm gerçekleştirebilen akustik algılayıcı tabanlı, giyilebilir özgün bir sensör modülü geliştirilmesi gerçekleştirilmiştir. Bu modül sayesinde, astım hastalığına ait belirtiler, solunum sesleri ve hava yolu aktiviteleri her an kayıt altına alınabilmekte, kriz sayıları ve zamanları sağlıklı bir şekilde gözlemlenebilmekte, hastalığın seyri sık aralıklar ile incelenebildiği için tedavi etkinliği artırılabilmektedir. Hava yoluna ait veriler otomatik olarak kaydedildiği için ölçümler hastanın karar verdiği zamanlarda değil, sürekli olarak ve kritik belirti verilerini atlamadan gerçekleşmekte, oluşturulan yardımcı veriler ile hatalı ölçümlerin önüne geçilmektedir. Geliştirilen sensör modülü ile çevresel ve yaşam biçimi verileri de eş zamanlı olarak kaydedilerek, Astım Takip Web Platformu'na entegre olarak yapay zeka tabanlı karar destek sistemi ile hastalığın ağırlığındaki değişikliklere neden olan yaşam biçimine bağlı harici etkenler de belirlenebilmektedir.
Semptomlar, PEF ve SFT değerlerine göre yapılan astım ağırlık sınıflaması esas alınarak tedavisi planlanan hastalarda, büyük çoğunluğunda (%60) astımın kontrol altında olmadığı ve uygun ilaç kullanılmadığı görülmüştür.
Prof. Dr. Füsun Eyüboğlu
Geliştirilen giyilebilir sensör modülü ile, hava yolu aktiviteleri, semptomlar, çevresel etmenler ve yaşam biçimi parametrelerinin sürekli monitörizasyonu gerçekleştirilerek ilgili veriler Astım Takip Web Platformu'a iletilip bulut mimarisinde arşivlenebilmektedir. Web platformuna entegre olan Yapay Zeka Tabanlı Karar Destek Sistemi ile astım ağırlığındaki değişikliklerin tespitini gerçekleştirmek ve hastalığın seyri ile ilgili kritik değişimleri doktora/hastaneye uyarılar şeklinde iletmek mümkün olabilmektedir. Böylece, ağırlık sınıflandırmasındaki gözden kaçması muhtemel zamana bağlı değişikliklerin ve SFT, PEF ölçümleri ile korele olmayan semptomların tespit edilmesi kolaylaşmakta, uygulanan tedavinin yanıtı daha sağlıklı gözlemlenerek doz ayarlanması daha kontrollü bir şekilde yapılabilmektedir. Uygulanmakta olan bir astım izleme yöntemi olarak, astım hastalarına verilen tedavi ile hastalıklarının ne oranda kontrol edildiğini değerlendirmek amacıyla "Astım Kontrol Anketi" kullanılmaktadır. Bu anket 6 sorudan oluşmaktadır.
- Son 1 haftada aşağıdaki belirtilerden bir ya da birkaçını yaşadınız mı?
- Haftada 2 günden fazla astım belirtisi yaşadınız mı?
- Astım nedeniyle günlük işlerinizi yapamadığınız oldu mu?
- Gece astımdan dolayı uyandığınız oldu mu? - Kurtarıcı ilacınızı haftada 2 kereden fazla aldınız mı?
- PEFmetreniz varsa PEF değeriniz . 'dan düşük oldu mu?
Ankette 3 ya da daha fazla "Evet" yanıtı var ise, astımın kontrol altında olmadığı kabul edilir. Bu durumda hastanın astım ilaçlarının dozlarını hekimin bir önceki muayenede önerdiği şekilde artırması hedeflenir.
Geliştirilen Karar Destek Sistemi ile, astım kontrol anketlerinde hastanın sunması istenen ilaç kullanım ve PEF değeri dışındaki bilgilerin yapay zeka tabanlı algoritmalar kullanılarak otomatik olarak tespit edilmesi sağlanmaktadır. PEF değerlerinin ise Mobil Uygulama yardımı ile manuel olarak hastalar tarafından kaydedilmesi sağlanmaktadır. Böylece, astım kontrol anketlerinin objektif veriler kullanılarak sık aralıklar ile gözlemlenebilen dijital akıllı izleme yöntemlerine dönüştürülmesi mümkün olmakta, hasta ya da doktor kaynaklı oluşabilecek problemlerin en aza indirilerek astım tedavi etkinliğinin arttırılması sağlanabilemektedir. Gerçekleştirilen Ar-Ge projemiz kapsamında astım hastaları, hasta aileleri, doktorlar ve sağlık profesyonellerinin Astım Takip Web Platformu'na iletilen verileri görüntüleyerek astım takibi ve yönetimi gerçekleştirebildiği, kritik durumlarda Karar Destek Sistemi tarafından elde edilen tespitleri doktora/hastaneye otomatik bilgi iletebildiği Astım Takip Mobil Uygulaması geliştirilmiştir. Bu uygulama, Giyilebilir Sensör Platformu ile de iletişim kurabilmekte ve çevresel parametreleri ek veriler ile destekleyebilmektedir.
Parkinson hastalığı yaygın görülen bir hareket bozukluğudur. Hastalığın semptomları gün içinde dalgalanma göstermekte ve tedavi semptomlara göre düzenlenmektedir. Başarılı bir tedavi için hangi semptomların.
"
