Epilepsi: Nöbet Türleri, Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri | Anadolu Sağlık Merkezi

Epilepsi: Nöbet Türleri, Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri

Epilepsi merkezi sinir sistemi kaynaklı yani nörolojik bir hastalıktır. Olağan dışı davranışlara, bazen bilinç kayıplarına özellikle de nöbetlere neden olabilen tıbbi bir durumdur. Dünya nüfusunun yaklaşık %1’inde görülür. Uzmanlar epilepsi tanısı için oluşumunda belirlenebilen bir tetikleyici etki olmayan nöbetlerin en az 24 saat arayla ve en az iki kere meydana gelmesi gerektiğini ifade eder.

Epilepsi Nedir?

Epilepsiyi anlamak için öncelikle nöbet kavramı doğru anlaşılmalıdır. Nöbet, beynin elektriksel aktivitesinin normal işlevindeki bir bozukluk sonucu hareket, davranış, duyu veya bilinçte ani ve beklenmedik bir değişiklik yaratan tıbbi bir durumdur. Nöbetlerin birçok nedeni olabilir. Nöbetler kontrolsüz elektrik dalgaları ile oluştukları için bireylerde kas spazmı, zihin bulanıklığı, bilinç kaybı, kontrolsüz vücut hareketleri görülebilir. Nöbetlerin ne kadar süre bireyi etkileyeceği kesin olarak tahmin edilemese de genellikle saniyeler veya dakikalar içinde kendi kendine son bulur.

Epilepsi ise bu nöbetlerin tekrarlı bir şekilde gerçekleşmesi durumudur. Geçirilen her nöbeti epilepsi olarak tanımlamak doğru değildir. Nöbetler, yüksek ateşe neden olan hastalıklar, şiddetli kafa travması, oksijen eksikliği gibi birçok faktöre bağlı olarak da gelişebilir. Ayrıca epilepsi beyindeki elektriksel bağlantıları etkileyen, yaşam boyu devam etme eğilimi gösterebilen bir hastalıktır. Tam olarak tedavisi mümkün değildir ancak tıbbi tedaviler ve ilaçlar yardımıyla kontrol altına alınabilir.

Epilepsi Nöbet Türleri

Basit Parsiyel Nöbet:Basit parsiyel nöbetlerde bilinç tümüyle açıktır ancak birey nöbeti kontrol edemez. Nöbet, beynin küçük bir bölümünde meydana gelen aktivite sonucu oluşur. Kişinin nasıl etkileneceği nöbetin beynin hangi bölümünde gerçekleştiğine bağlıdır. Örneğin nöbet görme işlevi ile ilgili olan oksipital lobta gerçekleşirse, bireyde görme alanını etkileyen belirtiler ortaya çıkabilir.

Kompleks Parsiyel Nöbetler:Bu nöbet türünde bilinç etkilenir. Kişi nöbeti hatırlayamaz veya geçici hafıza kaybı görülebilir. Nöbet sırasında çiğneme, yalama, yutkunma, şaşkın bakışlar görülebilir.

Jeneralize Nöbetler:Tüm beyni etkileyen bu nöbet sırasında kişinin kontrolü dışında şiddetli hareketler meydana gelir. Kişide önce kasılmalar görülür ve yere düşer daha sonra vücut kaslarının tamamında kasılıp gevşemeler ardı sıra görülür.

Absans Nöbetleri:Tüm beyne yayılan bu nöbetler hafiftir ancak çok sık tekrarlanması yaşamı etkileyebilir. Nöbet sırasında kişinin görüntüsü bir hayale dalmış gibidir. Bu sırada kişi kısa süreli bilinç kaybı yaşar, çevreden gelen uyarıları algılayamaz. Daha çok 6-12 yaş arasında görülür. Görülme sıklığı kız çocuklarında daha fazladır. Bu nöbetler fark edilmezse okulda öğrenme güçlüğü, cümlenin başını duyup sonunu duymama, aktivitelere katılımda isteksizlik görülebilir.

Epilepsi Belirtileri Nelerdir?

Epilepsinin belirtileri, nöbetlerin beynin hangi alanında gerçekleştiğine bağlıdır.

Temporal lobdan kaynaklı nöbetlerin belirtileri:

Ani korku, panik
Olaylar arasında bağlantı kuramama, olan olayları hatırlayamama, olmamış olayların olduğunu zannetme
Tanımadığı insanları tanıdığını düşünme, tanıdıklarını tanıyamama
Mideyi rahatsız eden kokular ve tatlar

Frontal lobdan kaynaklı nöbetlerin belirtileri:

Hareket ile ilgili sorunlar, güçsüzlük
Başın ani çevrilmesi
Kolun istemsiz kalkması
Uzuvlarda sıçrayıcı tarzda kasılıp gevşeme
Konuşmada kesilmeler
Konuşmanın algılanamaz hale gelmesi
Kısa süreli felç

Nöbet anında kişinin sol tarafı etkileniyorsa nöbet sağ frontal lobdan kaynaklanıyor demektir.

Parietal lobdan kaynaklı nöbetlerin belirtileri:

Duyusal garip hisler
Geçici uyuşukluk, hissizlik

Oksipital lobdan kaynaklı nöbetlerin belirtileri:

Görmeyi etkileyen flaşa benzer ışık
Görüş alanında olması gerekenden farklı renklerin görülmesi

Epilepsinin tanı ve tedavisinde nöbetlerin beynin hangi alanında geliştiğini anlamak son derece önemlidir. Bu sebeple nöbetler hastanın yakınları tarafından iyi gözlemlenmeli ve hekimlere ayrıntılı bir şekilde aktarılmalıdır.

Epilepsi Teşhisi Nasıl Konulur?

Epilepsi, nörologlar tarafından teşhis edilir. Bireyin tıbbi ayrıntılı öyküsü alınmalıdır ve doktor tarafından detaylı nörolojik muayene uygulanmalıdır. Epilepsinin teşhisi için bireyin bazı testlerden de geçmesi gerekir. Kullanılan bazı test yöntemleri şunlardır:

Elektroensefalografi (EEG):Beyindeki anormal elektriksel aktiviteleri tespit etmek için kullanılan bir yöntemdir. 1929'da Dr.Hans Berger tarafından geliştirilmiştir. Elektriksel yöntemler kullanılır ancak bireye elektrik akımı verilmediği için kişinin acı veya ağrı duyması olası değildir. Saçlı kafa derisine yerleştirilen elektrotlar sayesinde elektriksel aktivitenin modeli tespit edilir ve kaydedilir. Test, bu işlem için hastanede ekipmanları özel olarak ayarlanmış bir odada, bir EEG teknisyeni tarafından gerçekleştirilir. Test sırasında kişi düz bir şekilde sırt üstü yatar pozisyondadır, bir macun yardımıyla kafa kısmına yerleştirilen diskler kablolarla bir kayıt makinesine bağlanır. Kayıt makinesi beyin sinyallerini kaydeder ve bu sinyaller dalgalı çizgiye benzer bir görüntü oluşturur. Kaydın incelenmesinde, normale oranla sapmalar bulunmasına dayanılarak, beyindeki çalışma bozuklukları tespit edilebilir. Hareket etmek test sonucunu değiştirebileceğinden, bireyin hareketsiz kalması istenir. Uyku sırasında beyin dalgalarındaki hareketliliği incelemek için bireyden gece uykusuz kalması istenebilir. Çocuklar için de çocuğun bir gece önceden uykusuz bırakılması hekim tarafından istenebilir veya test öncesi ilaç verilebilir.
Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRI):Manyetik rezonans görüntüleme, vücuttaki doku ve organların görüntülerin ayrıntılı bir şekilde ortaya çıkarmak için manyetik alan ve radyo dalgalarından yararlanılan tıbbi bir görüntüleme yöntemidir. Epilepsi teşhisi için beynin görüntüsü alınır. X ışınlarının kullanıldığı radyografiden farklı olarak, MRI görüntülemede atomların manyetik özelliklerinden yararlanılır. MRI makinesi aslında büyük, tüp şeklinde mıknatıslardır. Makinedeki bu güçlü mıknatıs, vücudun etrafında yoğun bir manyetik alan oluşturur ve insan dokusundaki bazı hidrojen atomları bu alanla hizalanır. Kısaca MRI, vücuttaki su moleküllerini anlık olarak yeniden sıraya sokar. Bunun sonucunda sinyaller oluşur ve vücut bölümünün resimleri oluşturulur. MRI ile 3 boyutlu görüntüler yakalamak da mümkündür.
Pozitron Emisyon Tomografisi (PET):Beynin enerji aktivitesini değerlendirmek için kullanılan tıbbi bir görüntüleme tekniğidir. Tarama için hastanın vücuduna, yoğun kimyasal aktivite gösteren, organlar ve dokular tarafından emilebilen, radyoaktif izleyiciler içeren radyofarmasötik ilaçlar verilir. Beyin hastalıkları için kullanıldığında PET taramaları için hazırlanan ilaçlardaki izleyiciler, glikoz ve benzeri bileşiklere tutunur. Bu şekilde tarayıcı, radyoaktif glikozu görüntüleyerek beynin hangi bölgede en fazla oranda glikoz kullandığını tespit eder. PET görüntüleri kullanılan glikoz oranına göre farklı renkler veya parlaklık seviyeleri gösterecek şekilde programlanmıştır. Böylelikle epilepsi için nöbetin meydana geldiği olası alan, diğer alanlardan farklı görüneceği için beyin dokusunda fark edilebilir.

Epilepsi Tedavi Yöntemleri

Epilepsi tedavisi bireysel olarak belirlenmelidir. Nedene yönelik tedavi planı oluşturmak önemlidir. Temel tedavisi uzun yıllardır nöbet gelişimini önleyici antiepileptik ilaçlar ile gerçekleştirilir. İlaç tedavisi hastaların büyük bir kısmında etkilidir. İlaçlara yanıt vermeyen hastalar için uyarıcı tedaviler ve epilepsi cerrahisi de uygulanabilir.

İlaca dirençli epilepsi için tıbbi beslenme tedavisi olarak ketojenik diyetler de kullanılabilir. Ketojenik diyet yüksek miktarda yağ ve düşük miktarda karbonhidrat içeren bir diyet modelidir. Bu tedavide yüksek keton cisimlerinin, yüksek yağ asitlerinin ve düşük glikoz seviyelerinin antikonvülzan (nöbetlere karşı etki gösteren) etkilerinden yararlanılır. Ketojenik diyetin birçok farklı uygulaması vardır ve mutlaka kişiye özel planlanması gerekir. Tedavinin bu konuda uzman bir diyetisyen tarafından gerçekleştirilmesi ve hastanın takip altında tutulması önem taşır.

Son güncellenme tarihi: 16 Kasım 2022

Yayınlanma tarihi: 16 Kasım 2022