Yaşlanmanın Ruh Sağlığına Etkisi | Op. Dr. Ali Gürtuna
Yaşlanmanın Ruh Sağlığına Etkisi
Yaşlanmanın ruh sağlığına etkisini ana hatlarıyla değerlendirmeye çalışacağım. Yaşlılar hayatın tatlılığını ve acısını ailedeki herkesten daha fazla deneyimlemiş ve yetişkinliğin bir sonraki aşamasına muzaffer bir şekilde geçmiş olsa da, bazen onların da desteğe ihtiyacı vardır. Toplum olarak yaşlı yetişkinlerin de zihinsel sağlık sorunlarından etkilenebileceğini hatırlamamız gerekiyor. Bunun nedeni, yaşlandıkça sağlıklarının pek iyi olmamasıdır, Bu durum bazı yaşlı yetişkinleri çok etkiliyor çünkü yardım istemeyi veya bu konuyu tartışmayı zor buluyorlar.
Yaşlanmanın Ruh Sağlığına Etkisi
Ruh sağlığıyla ilgili sorunlar yaşlı bir yetişkinin fiziksel sağlığını kötüleştirebilir. Aynı zamanda mevcut bir hastalığın iyileşmesinin önünde bir engel haline gelir. Bazen akıl hastalıkları bir yaşta iyileşebilir, bazen de azalabilir. Yaşlı bir kişinin yardıma ihtiyacı olduğunda belirtilere dikkat etmek önemlidir.
İşte dikkat etmeniz gereken işaretlerden birkaçı:
- Sürekli endişe
- Yüksek stres seviyeleri
- Uyuma zorluğu
- Olumsuz veya intihar düşünceleri
- Olağandışı davranış
- sinirlilik
- Umutsuz hissetmek
- Madde bağımlılığı
- Vücutta sürekli ağrı veya baş ağrısı
- Aşırı öfke
- İştahsızlık veya kilo kaybı
Yaşlanmanın Ruh Sağlığı Sorunları
Yaşlı bir yetişkinin zihinsel sağlık gereksinimleri genç nüfusunkinden biraz farklıdır. Yaşlı bir vatandaşın ölümünün yerini değiştirmek veya bedensel hastalıklar gibi şeyler yaşlı bir yetişkinin ruh sağlığını etkileyebilir. Yaşlı vatandaşların karşılaştığı en yaygın zihinsel sağlık sorunları şunlardır:
1. Depresyon
İnsanlar yaşlandıkça, bazıları duygusal sağlıkla, bazıları ise fiziksel sağlıkla ilgili olan çeşitli sorunlarla karşı karşıya kalırlar. Her ikisi de kişinin ruh sağlığını etkiler. Yaşlı yetişkinlerde depresyon genellikle göz ardı edilir, çünkü depresyon belirtilerinin yaşlanmanın bir parçası olduğuna yanlış bir şekilde inanılır. Ve tedavilere erişim, etrafındaki damgalama nedeniyle sıklıkla reddediliyor.
Yaşlı yetişkinlerde depresyonun yaygın nedenlerinden bazıları şunlardır:
- Yalnızlık ve izolasyon
- Azalan amaç duygusu
- Sağlık sorunları
- Yakınlarının ölümü
Yaşlı yetişkinlerde depresyona aşağıdakiler gibi diğer sağlık sorunları için alınan ilaçlar da neden olabilir:
- Tansiyon
- Beta blokerler
- Yüksek kolestorol
- Parkinson hastalığı
- Uyku hapları
- Kalp hastalığı
- Ülser
- Steroidler
- Estrojen
Bazı tıbbi durumlar da yan etki veya psikolojik reaksiyon olarak depresyona neden olabilir. Bu hastalıklardan bazıları şunlardır:
2. Madde bağımlılığı
Yaşlı yetişkinlerde madde bağımlılığı sandığımızdan daha yaygındır. Çoğu yaşlı yetişkin yalnız yaşama ve bazen kendilerini izole etme eğiliminde olduğundan, başlangıçta tanınmaz. Belirtiler, yaşlanmanın tipik belirtileri olduğu düşünülerek göz ardı edilebilir. Sıradan bir içecekten daha fazlasıdır, yaşlı yetişkinler çeşitli nedenlerle destek olarak maddelere yönelebilirler.
Sebeplerden bazıları şunlardır:
- Finansal konular
- Yalnızlık
- Bir arkadaşın veya aile üyesinin kaybı
- Aile çatışmaları
- Uyku eksikliği
- Kronik ağrı
- Madde bağımlılığının geçmişi
Yaşlı yetişkinlerde madde bağımlılığının bazı belirtileri şunlardır:
- Hafıza kaybı
- Bilinç bulanıklığı, konfüzyon
- Konuşma bozukluğu
- Endişe
- Ruh hali
- Günlük aktivitelere ilgi kaybı
- Kötü hijyen
Madde bağımlılığı çeken yaşlı bir yetişkine, onunla bu konu hakkında yargılamadan konuşarak ve ona nazik davranarak yardım etmeye başlayabilirsiniz. Zorbalığa maruz kalmadan yardıma ihtiyaçları olduğunu anlamaları gerekiyor. Bu yapıldıktan sonra onlara gerekli yardımı alabilirsiniz.
3. Demans
Demans bir hastalık değil, kişinin zihinsel işlevinin durumudur. Demans, beynin dil, öğrenme, karar verme ve hafızadan sorumlu kısmı enfekte olduğunda veya bir hastalıktan etkilendiğinde ortaya çıkar.
Yaşlı yetişkinlerde çeşitli nedenler demansa neden olabilir:
- Parkinson hastalığı
- Karışık demans
- Alzheimer
- Lewy vücut demansı
- Frontotemporal demans
- Vasküler demans
Bazen demans, bazı ilaçlara veya tedavi edilebilecek bir hastalığın yan etkisine bağlı olduğunda tedavi edilebilir. Örneğin tiroid ilaçlarına bağlı demans tedavi edilebilir.
Demans belirtileri her bireye göre değişir.
Demans hastası bir kişide görülebilecek yaygın belirtiler şunlardır:
- Saati ve tarihi bilmemek
- Doğru kelimeleri bulmada zorluk
- Ruh hali ve davranıştaki değişiklikler
- Ortak eşyaların yanlış yerleştirilmesi
- Tekrarlanan kelimeler veya yorumlar
- Unutkanlık
- Rasyonel düşüncenin azalması
- Depresyonda olmak
- En kötü senaryolar arasında halüsinasyonlar yaşanması ve günlük aktivitelerde yardıma ihtiyaç duyulması da yer alır. Genellikle yaşlı yetişkinlerin 24 saat bakıma ihtiyacı vardır.
4. Kaygı
Kaygılı veya gergin hissetmek yetişkinler ve çocuklar arasında yaygındır, ancak bireyin günlük yaşamını etkilemeye başladığında yardım almak daha iyidir.
Yaşlı yetişkinlerde kaygı farklı şekillerde görülebilir, yaygın olanlardan bazıları şunlardır:
- Yaygın Anksiyete Bozukluğu (GAD)
- Fobiler
- Panik atak
- Obsesif kompulsif bozukluk (OKB)
- Travma sonrası stres bozukluğu (PTSD)
Yaşlı yetişkinlerde kaygı, onunla yaşamayı öğrendikçe veya semptomlarını maskeledikçe sıklıkla teşhis edilememektedir. Yaşlı yetişkinlerde kaygının görülebileceği yaygın yollardan bazıları şunlardır:
- Titreme ve panik hissi
- Nefes almakta zorlanıyor ve terliyorum
- Mide bulantısı yaşamak
- Baş dönmesi veya baygınlık hissi
- Sindirim sorunları yaşamak
- Göğüs rahatsızlığı
- Baş ağrısı çekiyorum
- Görme sorunları yaşamak
- Gergin ve yorgun hissetmek
- Mantıksız düşüncelere sahip olmak
- Unutkanlık
- Kolayca sinirlendiğini hissetmek
- Kaygıyı tetikleyen etkinliklerden, yerlerden, insanlardan ve düşüncelerden kaçınmak
- Kilo, iştah veya yeme alışkanlıklarında değişiklikler yaşamak
- Uyumak için çabalıyorum
- Kendini izole etmek
- Takıntılı düşüncelere sahip olmak ve kompulsif davranışçılığa girişmek
5. İntihar
Yaşlı yetişkinler en yüksek intihar oranına sahiptir. Çoğu zaman yalnızlığın ve izolasyonun kurbanı olurlar. Yalnızlık mutlaka yalnız yaşamak anlamına gelmez, Yalnız yaşayan bir insan mükemmel bir sosyal hayata sahip olabilir. İntiharı düşünen kişi her zaman hayatına son vermek istemez, acıyı dindirmenin bir yolunu arıyorlar. Yaşlı bir yetişkinin hayatına son vermek istemesinin yaygın nedenlerinden bazıları şunlardır:
- Finansal Kriz
- Yalnızlık
- Depresyon
- Eşin veya sevilen birinin ölümü
- Amaçsızlık duygusu
Yaşlı bir yetişkin intihara meyilli hissettiğinde tespit edilebilecek bazı belirti ve semptomlar şunlardır:
- Önceki intihar girişimleri
- Gelecek planlarına ilgisizlik
- Bağımsızlığı veya amacı kaybetme duygusu
- İşlevselliği veya yaşam beklentisini büyük ölçüde sınırlayan tıbbi durumlar
- Bilişsel bozukluğun neden olduğu dürtüsellik
- Sosyal izolasyon
- Değişime uyum sağlamada ciddi zorluk
- Cesur veya risk alan davranışlarda bulunmak
- Kişilikteki ani değişiklikler
- Alkol veya ilacın kötüye kullanılması veya kötüye kullanılması
- Sözlü intihar tehditleri
- Değerli eşyaları başkasına vermek
Yaşlanmanın Ruh Sağlığına Etkisine Nasıl yardımcı olabilirsin?
Yaşlı yetişkinlerin sağlıklı ruh sağlığını korumak sadece onların değil, etraflarındaki insanların da elindedir. Yaşlı yetişkinlerin sağlıklı bir yaşam tarzına ve zihinsel sağlığa sahip olmalarına yardımcı olmanın bazı yollarını burada bulabilirsiniz.
Arkadaşlarıyla/aileleriyle iletişimde kalmalarına yardımcı olun:
Yaşlı yetişkinlerin arkadaşlarıyla ve yakınlarıyla iletişimde kalmalarına yardımcı olunabilir. Kendilerini yalnız ve tenha hissetmemeleri çok önemlidir, bu zaman ve mesafe nedeniyle gerçekleşebileceği gibi, zamanla kendilerine yakın olan insanlar dünyanın farklı yerlerine taşınarak onlarla iletişimde kalmayı zorlaştırabilir. Bu nedenle birçok yaşlı yetişkin depresyona girme eğilimindedir. Teknoloji geliştikçe yakınları onlara dijital formlar aracılığıyla sevdikleriyle nasıl iletişimde kalacaklarını öğretmek zorunda kalıyor. Bu, arkadaş olmanıza ve pozitif kalmanıza yardımcı olacaktır.
Beyni keskin tutmak:
İnsan yaşlandıkça sadece bedeni değil, zihni de zayıflar. Bu nedenle, beyin egzersizi yapmak ve bir yaştan itibaren bilişsel gerilemeyi önlemek için sağlıklı bir rutini sürdürmek önemlidir. Yaşlı yetişkinlerle vakit geçirerek ve bulmacaları, bulmacaları ve masa oyunlarını çözmelerine yardımcı olarak yardımcı olunabilir. Kitap okumak aynı zamanda yaşlı yetişkinlerin zihinlerini aktif tutmanın da harika bir yoludur.
Fiziksel olarak aktif olmak:
İster sadece yürüyüş yapın, ister yoga yapın, hatta dans edin, yaşlı yetişkinlerin fiziksel ve zihinsel sağlıkları için fiziksel aktiviteye katılmaları gerekir. Yürürken onlara eşlik edebilirsiniz, hatta evcil hayvanlar bile kullanışlıdır. Evcil hayvanlar yaşlı yetişkinler için ilgi çekici olabilir ve zihinsel ve fiziksel sağlığa yardımcı olabilir. Fiziksel olarak aktif olmak onlara güven verir ve işlerini yönetmelerine olanak tanır, kendilerini daha az bağımlı hissetmelerini sağlar ve düşme riskini azaltır. Tüm bunların dışında egzersiz yaşlı yetişkinlerde depresyon, stres ve anksiyete olasılığını da azaltabilir.
Bir hobi edinmek:
Yaşlı yetişkinler emeklilikten sonra amaçlarını yitirme eğilimindedirler. Hobilerin yardımıyla bu önlenebilir. Herkesin kişisel bir istek listesi veya yapılacaklar listesi olabilir, emeklilik, kutuları işaretlemeye başlamak için mükemmel bir zamandır. Çömlekçilik, bahçıvanlık, örgü, resim veya başka herhangi bir aktivite yaşlı yetişkinlerin meşgul kalmasına yardımcı olur.
Gönüllülük:
Birçok yaşlı yetişkin hizmet etmede amaç bulur. Bu durumlarda gönüllülüğün çok faydası oluyor. Yardıma ihtiyaç duyan nedenler çok az, dolayısıyla katkıda bulunmak için pek çok fırsat var, yaşlı yetişkinler için gönüllülük için doğru kıyafeti bulmaya yardımcı olabiliriz. Gönüllülük onların amaçlarına hizmet eder ve kendilerini değerli ve ihtiyaç duyulduklarını hissettikleri için fiziksel ve zihinsel sağlıklarına yardımcı olur.
Bunun dışında ilaç alımlarını düzenli olarak takip etmek, tıbbi kayıtlarını belgelemek, ilacın yan etkilerini ve ruh hallerini takip etmek de yaşlı yetişkinlerin sağlıklı zihinsel ve fiziksel sağlığa sahip olmalarına yardımcı olmak için çok önemlidir.
Referanslar:
- Yaşlanmanın Ruh Sağlığına Etkisi
- https://www.cdc.gov/aging/olderadultsandhealthyaging/mental-health-and-aging.html
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5315032/
- https://bluemoonseniorcounseling.com/how-does-aging-affect-your-mental-health/
- https://www.apa.org/topics/aging-older-adults/depression
