Osteoporoz (Kemik Erimesi)? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi | Anadolu Sağlık Merkezi

Osteoporoz (Kemik Erimesi)? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Kemikler zaman içerisinde kendini yeniler fakat yaş arttıkça bu yenilenme azalır. Eğer yenilenmenin azalması normalden daha hızlı gerçekleşiyorsa osteoporoz hastalığı oluşmuş demektir. Çocukluk döneminde başlayan yetersiz beslenme ve hareketsiz yaşam ilerleyen yaşlarda çeşitli kemik rahatsızlıklarının oluşmasında rol oynar. Osteoporoz kemik yoğunluğunu etkileyen ve sağlığını riske atan bir kemik hastalığıdır. Osteoporoz semptomları genelde düşme sonucu oluştuğu ve fark edildiği için “sessiz” hastalık olarak adlandırılır. Ağrıyan kemikler, kamburluk gibi sorunlar osteoporozun diğer belirtileridir. Yaşam tarzında yapılacak değişiklikler ile osteoporoz önlenebilir veya tedaviye destek olunabilir.

Osteoporoz Nedir?

İnsan vücudunu oluşturan yapılardan biri kemiklerdir ve osteoporoz kemiklerin mineral yoğunluğu ile kütlesini azaltan bir rahatsızlıktır. Kemik dokusu küçük yaşlarda gelişmeye başlar ve yeterli gelişme göstermezse yaş arttıkça (özellikle 65 yaş ve üzeri) kemik kaybının artmasına neden olur. Kemiklerin yapısını oluşturan kalsiyum zamanla vücut tarafından kaybedilerek kemikleri hassaslaştırır. Kalsiyum kaybeden kemikler zayıf ve kolay kırılabilir bir hal alır, yapısı bozulur. Bilek, kalça, omurga kemiği kırılmalarına osteoporozda sık rastlanır.

Postmenopozal osteoporoz

Kadınlarda kemik kütlesinin %90’ı 18 yaşına gelmeden oluşur. 50-75 yaş kadınlarda, doğal menopoza bağlı gelişen östrojen eksikliği sonucu kemik kütlesi erken yaşta yeterli gelişmediyse osteoporoza neden olur.

Senil osteoporoz

70 yaş üzerindeki kişilerde yaşlanmaya bağlı gelişir. Sebepleri çoğunlukla D vitamini sentezinde azalma ve kalsiyum eksikliğidir.

Juvenil (gençlik ve ergenlik dönemi) osteoporoz

Yetişkinlerin aksine 8-14 yaş arası çocuklarda görülen, nadir ve nedeni bilinmeyen osteoporoz türüdür.

Osteoporozun Semptomları

Osteoporoz, hastalığa bağlı kırık gerçekleşmedikçe sinsi bir şekilde ilerler ve fark edilmez. Tedavi edilmeyen osteoporoz kemiklerde ağrıyı artırır ve oluşan kırıklar sebebiyle kişiyi çevresindeki kişilere bağımlı hale getirir. Vücut kırıkları, kamburlaşma, boyda kısalma, bel ve sırt ağrıları osteoporozun diğer belirtileridir. Tedavi edilmeyen osteoporoz zamanla günlük ihtiyaçları karşılayamamaya ve çevreye bağımlı hale gelmeye neden olur.

Osteoporoz Nasıl Tanı Alır?

Genelde düzenli muayene olmayan bireylerde düşme sonrası vücut kırıklarıyla ya da sırt, kas, eklem ağrıları ile fark edilen bir rahatsızlıktır. Doktor muayenesi sonrası, kan ve idrar tahlilleri, radyografi, kemik yoğunluğu ölçümü tanı için kullanılır. Teşhis için kullanılacak yönteme doktor tarafından karar verilir. Kemik yoğunluğu ölçümleri 1.5-2 yılda bir yenilenmeli ve karşılaştırılmalıdır. Tedavi şekli ve ilaçlar osteoporozun seviyesine göre değişiklik gösterebilir.

Osteoporozun Nedenleri ve Risk Faktörleri

Kadınların kemik dokusu erkeklerden daha azdır, özellikle menopoz dönemindeki kadınlarda östrojen hormonu da azalarak kadınları osteoporoza daha yatkın hale getirir. Kadınlarda daha çok risk bulunsa da erkeklerde testosteron azalması da kişiyi osteoporoza yatkın hale getirir. Yaş arttıkça kemikler yoğunluğunu kaybeder, genelde 50 yaş ve üzeri bireylerde osteoporoza daha sık rastlanır. Fiziksel aktivite sayesinde kemik kütlesi artmaktadır. Hareketsiz bir yaşam tarzı, düşük kalsiyumlu beslenme, D vitamini, genetik gibi faktörler de osteoporozda etkilidir. Osteoporoz için diğer risk faktörleri şu şekilde sıralanabilir:

Sigara kullanımı.
Fazla kafein tüketimi.
İleri yaşta düşük vücut ağırlığı.
Sık sık düşmek.
3 aydan uzun süredir steroid (kortizon) tedavisi alıyor olmak.
Endokrin sistem hastalıkları.

Osteoporozdan Kimler Etkilenir?

Osteoporoz her cinsiyetten her yaş grubunu ve kökeni etkiler fakat bazı grupların riski daha fazladır. Özellikle kötü beslenen, hareketsiz bir yaşam tarzına sahip olan ve yaşı ilerleyen bireyler osteoporoza daha yatkındır. Kişi 65 yaş üzerinde ise bir semptom göstermese bile riskli kabul edilir. Ailede osteoporoz öyküsü olması, kalsiyumdan yetersiz beslenme gibi faktörler dışında kişinin osteoporozdan beyaz ten, kısa boy, açık göz rengi gibi fiziksel özellik faktörleri de bulunur. Aynı zamanda Asyalı kadınların, Afrikalı kadınlara göre daha fazla risk altında olduğu bilinmektedir. Şeker hastalığı olan, tiroid fonksiyonu bozuklukları bulunan, fazla alkol kullanan bireylerin dünya genelinde osteoporozdan daha fazla etkilendiği bilinmektedir.

Osteoporoz Nasıl Tedavi Edilir?

Osteoporozu önlemek tedavi etmekten daha kolaydır. Osteoporozu önlemek için küçük yaşlarda yaşam tarzlarında değişiklik yapmak gerekir. Eğer osteoporoz geliştiyse tedavi için yaşam tarzı değişiklikleri yapılmalıdır. Düşmeyi azaltmak için önlemler almak, doktor ve fizyoterapist kontrolünde egzersizler yapmak, beslenme değişiklikleri, doktor tarafından reçete edilen ilaçların düzenli kullanımı osteoporozun önlenmesi ve tedavisinde etkilidir. Kullanılacak ilaçlar doktor tarafından yapılan tahlillere uygun olarak verilir. Gerekli görüldüğünde kalsiyum ve D vitamini takviyeleri kullanılması istenir. Dans, tenis, hafif yürüyüşler, yoga, bahçe işleri gibi aktiviteler kemik kaybını yavaşlatarak kas gücünü artırmaya yardımcı olur.

Osteoporoz ve Beslenme

Osteoporozda yapılabilecek yaşam tarzı değişikliklerinden biri beslenme şeklidir. Yeterli miktarda kalsiyum alındığından her yaşta emin olunmalıdır. 35 yaş altı yetişkinlerin düzenli kalsiyum alımı ile osteoporoz riskleri düşer. Kalsiyum alımı için çok yağlı yiyecekler tercih edilmemelidir. Tuz, kafein, fosfat alımının azaltılması ve potasyum, magnezyum alımının artırılması osteoporozdan korunmak için yapılabilecek değişikliklerdir. Günde üç fincandan fazla kahve tüketilmesi kafein alımı kaynaklı kalsiyum atımını artıracağı için önerilmez. Süt ve süt ürünleri, kabuklu yemişler, yeşil yapraklı sebzeler kalsiyumdan zengindir. D vitamini ise özellikle yumurta olmak üzere yağlı balıklarda, tavukta, kırmızı ette bulunur ve güneş ışınlarının doğru zamanda alınmasıyla kullanılır. Yaşa göre kalsiyum ve D vitamini ihtiyaçları değişebilmektedir:

19-50 yaş yetişkinler, hamile ve emziren kadınlar ve 51-70 yaş erkeklerde kalsiyum ihtiyacı günlük 1000 mg’dır.
51-70 yaş arası yetişkin kadınlarda ve 71 yaş üstü tüm yetişkinlerde kalsiyum ihtiyacı daha fazladır ve 1200 mg’dır.
D vitamini takviyelerine bebeklikte doktor kontolünde başlanır. 0-12 ay arası bebeklerde 400 IU D vitamini ihtiyacı vardır.
1-9 yaş arası çocuklarda D vitamini ihtiyacı 600 IU’ya çıkar. 9 yaşından 70 yaşına kadar 800 IU olarak devam eder.
Eğer kişi hamileyse ya da emziriyorsa D vitamini ihtiyacı 600 IU’dur.

Düşme Riski Nasıl En Aza İndirilir?

Osteoporozun sebep olduğu en büyük risklerden biri düşme tehlikesidir. Yapılacak değişiklikler ile bu risk en aza indirilmeli ve sağlık korunmalıdır. Kas kuvvetini, dengeyi ve koordinasyonu artıracak egzersizler yapılması korunmanın temelini oluşturur. Denge bozukluğu olan ya da düşme riski yüksek olan bireylerin baston, yürüteç gibi ekipmanlarla hareket etmesi önerilir. Ev içerisinde düzenlemeler yapılarak da düşmeye sebep olacak etkenler kaldırılmalıdır. Özellikle kaygan zemin bulunan banyolarda duvarlara tutamak takılması destek alarak hareket edilmesi kayma sonucu düşme riskini azaltır. Kaygan halı ve kilimler yerden kaldırılmalı ve düşme riski en aza indirilmelidir.

Sadece yetişkinlik döneminde değil çocukluk döneminden başlayarak sağlıklı beslenme düzeninin ve hareketli bir yaşam tarzının benimsenmesi ilerleyen yaşlarda osteoporoz riskini azaltabilir. Ne sebeple olursa olsun oluşan osteoporozda hastalığın daha kötü seyir etmesine neden olan düşmeye bağlı kırıkları engellemek gerekir. Ailede osteoporoz öyküsü varsa ya da riskli yaşlara girmeye başlanıyorsa mutlaka düzenli doktor kontrolleri yapılmalı ve erken teşhis ile daha sağlıklı bir yaşam sürülmelidir. Siz de osteoporoz riskiniz olduğunu ya da bu rahatsızlığı yaşadığınızı düşünüyorsanız doktor kontrolüne en kısa zamanda gitmeli ve tavsiyelere uymalısınız.

Son güncellenme tarihi: 16 Kasım 2022

Yayınlanma tarihi: 16 Kasım 2022